Evolution stuurautomaat in stalen schip

(Bijgewerkt tot 7 augustus 2014)

Sinds de aanschaf van onze motorsailer in 2008 wilde ik een stuurautomaat. Maar dat bleek niet eenvoudig. Het grote probleem was een goed werkend kompas. Een fluxgate kompas werkt in ons schip niet voldoende. Het kompas wordt te veel beïnvloed door het staal van het schip. Een gyro-kompas was noodzakelijk. Maar dat was kostbaar. Toen ook nog de oude SPX serie van Raymarine tijdelijk niet meer leverbaar was zag ik van inbouw af. Maar de wens bleef.

Raymarine Evolution sensor EV-1

In 2013 bracht Raymarine een nieuw systeem uit, de Evolution. Volgens Raymarine compenseert de EVO ook de deviatie, de afwijking van het kompas door de invloed van het metaal in het schip. Dat wilde ik eerst wel eens zien. Het heeft echter een tijd geduurd voordat ik informatie kon vinden over ervaringen met deze automaat op stalen schepen. In de afgelopen winter las ik de eerste positieve reacties. Contact met de eigenaar van de Zahree (zie hun Blog: dezahree.blogspot.com ) gaf de doorslag. En zo kwam het eind juni toch nog tot een nieuw project.

Onze motorsailer heeft een hydraulische stuurinrichting met twee (stuurwiel-)handbediende pompen, nummers (2) en (3) in onderstaand schema. De stuurautomaat moet dit systeem sturen door een derde elektrisch aangedreven pomp, nr. (5) in het schema. Het schema komt uit de oude handleiding van Vetus (april 1987!) en laat het complete systeem zien. Het op ons schip ook aanwezige expansietankje (7) staat niet in het schema. Het tankje is aangesloten op de bovenste pomp (3).

De in het schema aangegeven tweede dubbele terugslagklep (4) bij de elektrische pomp is niet nodig, de Raymarine pomp heeft een ingebouwde dubbele terugslagklep. Een plaatje uit de handleiding van Raymarine:

Ik heb het EV-200 Hydraulisch pakket T70157 aangeschaft. Zie ook de site van Raymarine: EV-200 Hydraulic Pack.

1: Voeding SeaTalk (Voeding SeaTalk kan ook via Spurkabel ACU-200)
2: Sensor EV-1 met 1 m SeaTalk Spurkabel
3: Bedieningsinstrument p70R met 1 m SeaTalk Spurkabel
4+5: SeaTalk kabelset (met o.a. 40 cm Spurkabel en 5 m Backbone)
6: Hydraulische pomp type 1
7: Roerstandindicator met aansluitkabel
8: Voeding ACU-200, extern uitschakelbaar en 20A gezekerd
9: Koerscomputer ACU-200 met 1 m SeaTalk Spurkabel

De externe voeding met schakelaar en zekering zitten niet in het pakket, de rest wel. Hiermee is voldoende aanwezig voor een complete installatie.

Mijn grootste vraagteken was de plek van de sensor. Op ons relatief kleine schip (9,50m) is bijna geen plek te vinden die niet wordt beïnvloed door stalen onderdelen. Zaak is om de door de computer te compenseren deviatie zo klein mogelijk te houden. De meest optimale plek is het midden van het schip en zo ver mogelijk van alle staal. Bijvoorbeeld onder de salontafel. Maar die plek is niet handig. De tafel moet wegneembaar blijven. De kisten onder de zitbanken in de salon waren "de best of de rest". Raymarine stelt in hun handleiding dat de deviatie bij voorkeur niet meer dan 25 graden mag bedragen. Bij een grotere afwijking bestaat de kans dat de computer de deviatie niet voldoende gecompenseerd krijgt. Ik heb in de kisten met een handpeilkompas maximaal 25 graden gemeten. Na de eerste proefvaart gaf het systeem dit ook aan. Ik zal wellicht rekening moeten houden met een afwijkende koersweergave op het instrument. Ook niet erg. Ik ga er niet mee navigeren. De koerscomputer dient alleen een actuele koers te behouden.

De inbouw van de hydraulische pomp liet ik aan de vakman over. Daarvoor is de boot op 27 juni naar Elburg gevaren. De firma Loedeman monteerde daar eveneens de roerstandindicator, een zeer lastig karwei in de uiterste hoek van de motorruimte.

Voor alle foto's: Klik op de foto voor een uitvergroting.

De ACU-200 koerscomputer is aangesloten.
Geheel links de wit-zwarte Spurkabel naar de Backbone.
De schakelaar boven die kabel is op "voeding via de ACU-200" gezet.

De p70R is met de korte Spurkabel verbonden met de blauw-zwarte Backbone.
De Backbone krijgt voeding van de ACU-200.
Een afzonderlijke voedingskabel is daardoor niet noodzakeijk.

De Backbone ligt tot in de machinekamer met de aftakking naar de sensor EV-1.

De elektrische pomp is met (nieuwe) flexibele slangen verbonden met de stuurcylinder.
De (bestaande) koperen leidingen verbinden de handbediende pompen met de stuurcylinder.

Er blijft weinig ruimte over op de roerkoning:
In het midden grijpt de stuurcylinder aan,
vooraan de al bestaande Vetus roerstandindicator
en achter de nieuwe Raymarine roerstandindicator.

Op vrijdag 4 juli konden wij het systeem in gebruik nemen. Echter niet zonder eerst nog enkele ontbrekende stekkers te monteren die op de ACU-200 ontbraken. Controleer daarom altijd alle onderdelen voor montage, de stekkers moesten uit Engeland komen! Tijdens de eerste (proef)vaart naar Ketelhaven verliep alles perfect. We hadden een stuurautomaat!

Een bijzondere plek voor het instrument p70R!
Deze is nu van buiten goed afleesbaar en vooral ook goed bereikbaar.
Op de stuurstand was ook geen ruimte meer beschikbaar.

Onze verdere ervaringen tot 7 augustus 2014:

- Het EV-1 kompas heeft zich al (automatisch) gecalibreerd tot op enkele graden van de GPS koers. (In situatie zonder stroming en wind) Het EV-1 kompas geeft daarmee geen grotere afwijking dan het vloeistofkompas.

- Op het IJsselmeer met 5 Bft wind en een korte golf houdt de automaat het zeilende schip bij "halve wind" en "aan de wind" keurig op koers. Op een koers "voor de wind" is de automaat nog niet geprobeerd.

- De aansluiting voor een slaapstandschakelaar geeft nog vraagtekens. In de stand "Standby" is geen effect te merken. De schakelaar zou stroombesparend werken. In de stand "Auto" resulteert de slaapstandschakelaar direct in een voortdurende foutmelding. Ik ga Raymarine om uitleg vragen.

- De elektrische pomp is zeer stil. Het stroomverbruik blijft beperkt tot 2 A, in de stand "performance" bijna continue, in de stand "cruising" met korte stroomstootjes. De stand "cruising" is voldoende bij zeilen op ruim water.

Tot op heden ben ik zeer tevreden met het resultaat.
Heeft u andere te vermelden ervaringen met de Evolution in een stalen schip? Ik hoor het graag!

Met groet, Jan

Zeilt dat nog een beetje?

Het is maar hoe je het bekijkt.....

De ochtend van Hemelvaartsdag 2014, een wolkenband met regen lag over midden Nederland. Zo ongeveer van Ketelhaven naar Medemblik, precies op de lijn van de vaartocht die wij in gedachten hadden. Er was een oostelijke wind voorspeld en twee dagen later wind uit het noordwesten. We wilden wel naar Medemblik en we namen die regenband maar voor lief.
Het regende behoorlijk. Tot de Ketelbrug maar even op de motor. Achter een warm bakkie in de kajuit met de ruitenwissers aan. Dat hadden we anders voorgesteld. Maar na de passage van de brug (10:20 uur) werd het wat droger. In de luwte van hoger wal werden de zeilen gezet en binnen korte tijd gleden we langs Urk. Wind oost 5 Bft met uitschieters naar 6. Eigenlijk wilden we op koers 310 gaan varen, maar dat was net te veel voor de wind. Op 330 ging het beter.

de roerganger doet haar best ....

.... met dit als resultaat

Om 12 ton staal met relatief weinig zeil door het water te duwen is veel kracht nodig. Als er maar wind genoeg is wil de boot wel. De theoretische bootsnelheid van ons scheepje is 7,1 knopen. Dat is met 5 Bft halve wind goed te halen. Ooit haalden we langs hoger wal 7,9 knopen. We gaan nog een keer op jacht naar de 8, maar nu even niet. Met een ruime 6 op het log waren we heel tevreden. Niets voor een groot scherp jacht, maar heerlijk voor onze zware motorsailer.

Door de 20 graden hogere koers kwamen we wel te noordelijk van Medemblik uit. Even heb ik geprobeerd om helemaal voor de wind te varen, maar de korte steile golven lieten ons alle kusten van het IJsselmeer zien. Dan maar een korte slag richting Andijk met het zeil over stuurboord. En zelfs met dat uurtje extra waren we om half vier binnen. Ongekend!

Westerhaven Medemblik, 's avonds klaart het op.

Op de terugweg hadden we eerst een heerlijk noordelijk windje 3 Bft. Met grootzeil en Bolle Jan liepen we bij halve wind 3-4 knopen. Best lekker voor een rustige tochtje terug, maar zoals zo vaak zakte de wind rond elf weer in om een aantal uren later, onder invloed van zeewind, weer aan te trekken. En tijdens de luwte komen ze weer, de "IJsselmeervliegen" (zie ook het vorige verhaal). Daarom tot Urk gemotorzeild en wat later op het Ketelmeer weer volop onder zeil genoten van het heerlijke weer.
Het zeilt dus zeker wel, maar alleen met voldoende wind. Bij weinig wind laten we het snel zeilen nog maar even over aan de met een spinnaker uitgeruste jachten. Neeltje blijft tenslotte een motorsailer..

Heerlijke ochtendstilte op het water.

met groet, Jan